Poznate ličnosti po kojima su ulice u Kuli dobile imena (4. deo)

Adijeva

Endre Adi (mađ. Ady András Endre) rođen je 22. novembra 1877. godine u Ermindsentu, danas Adifalva, Rumunija, a preminuo 27. januara 1919. u Budimpešti. Bio je pravnik, novinar i najznačajniji i najslobodniji lik modernog mađarskog pesništva. Njegova poezija je obuhvatala glavne segmente ljudskog postojanja. Bio je veliki patriota, voleo je kako svoju zemlju, tako i celu Evropu. Svoje pesme je posvetio osnovnim izrazima ljudskog postojanja, slobodi, jednakosti, veri, kao i prolaznim aspektima pisanja pesama.

Adi je najviše spominjan i najviše napadan od svih mađarskih pesnika. Imao je ogroman uticaj na mađarsku javnost, a njegovi su stihovi postali jednom od osnova novog mađarskog shvatanja života. Dvanaest knjiga pesama daju mađarskom čoveku širok i jedinstven pogled na svet i borbu ljudske snage sa životom za nove ideale.

Alekse Šantića

Aleksa Šantić je rođen u Mostaru 27. maja 1868. gde je i umro 2. februara 1924. godine. Bio je srpski akademik i pesnik i najveća dela stvarao je krajem 19. i početkom 20. veka. Uzori su mu bili srpski pisci Vojislav Ilić i Jovan Jovanović Zmaj, a od stranih je najviše poštovao Hajnriha Hajnea. U njegovim pesmama ima emocionalnog bola, rodoljublja, ljubavne čežnje i prkosa za nacionalno i socijalno ugrožen srpski narod.

U toku Prvog svetskog rata zatvoren je kao talac i „u dva puta ponavljanoj parnici“ optuživan zbog svojih pesama. Po završetku rata izabran je u Mostaru za člana Srpskog odbora.

Za vreme njegovog života književna kritika je istakla dva „osnovna i jaka“ osećanja u njegovoj poeziji. Prvo osećanje je „žarka ljubav prema svome narodu“. Od početka to osećanje javlja se, uglavnom, u tri vida: kao ponos junačkom prošloću, kao protest protiv mučne sadašnjosti i kao vera u bolju budućnost do koje će se doći kroz borbu i pobedu koja će predstavljati vaskrsnulu prošlost.

Baje Pivljanina

Bajo (Nikolić) Pivljanin bio je čuveni hajdučki harambaša iz Pive, po čemu nosi i nadimak Pivljanin. Opevan je u mnogim epskim narodnim pesmama. Bajo je poznat i pod imenom Dragojlo i ne zna se koje godine je rođen, ali je poznato da je poginuo početkom maja 1685. u bici na Vrtijeljci pored Cetinja. Sahranjen je pred Vlaškom crkvom na Cetinju.

Bajo je Učesnik Kandijskog rata, četovao je i u Boki kotorskoj. Pominje se u mletačkim izvorima 1669. godine kao hajdučki poglavica koji je čuvao bokokotorski kraj od naleta Turaka i dobio je nagradu od Mletaka.

Bartok Bele

Bela Bartok je rođen 25. marta 1881. godine, u malom banatskom gradu, Velikom Semiklušu koji se danas nalazi u Rumuniji, a tada je bio deo Austrougarske. Bartok je odrastao u etnološko i kulturuloško različitoj sredini. Njegov otac je sebe i svoju porodicu smatrao potpuno mađarskom, jer je sa njegove strane Bartok porodica bila nižeg plemićkog porekla iz okruga Borsod. Bartokovoj majci je maternji jezik bio nemački, ali je imala pojedine rodbinske veze sa strane Mađara, Poljaka i Slovaka.

Za Bartoka se kaže da je jedan on najeminentnijih kompozitora dvadesetog veka. Jedan je od osnivača etnomuzikologije, antropologije i etnografije u muzici. Radio je kao profesor na Muzičkoj Akademiji Franca Lista, a istovremeno bio strastveni kolekcionar folk muzike iz zemalja Centralne Evrope. Njegov doprinos nije značajan samo za mađarsku ili evropsku istoriju muzike, već se njegov značaj ogleda univerzalno od epohalne važnosti.

Boška Buhe

Boško Buha je rođen u Gradini kod Virovitice 1926. godine, a poginuo u selu Jabuka, kod Prijepolja, 27. septembar 1943. Bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, legendarni pionir i borac-bombaš Druge proleterske brigade i narodni heroj Jugoslavije.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. godine, ustaše su ga sa porodicom proterale iz rodne Slavonije, pa je prešao u zapadnu Srbiju, u Jadarsku Lešnicu. Tu je oktobra 1941. godine stupio u Mačvanski partizanski odred. Potom je kratko vreme bio na lečenju u oslobođenom Užicu, a odatle se sa borcima Užičkog partizanskog odreda, povukao u Sandžak. Marta 1942. godine stupio je u tada formiranu Drugu proletersku udarnu brigadu, u njen Četvrti užički bataljon. Za narodnog heroja proglašen je 20. decembra 1951. godine.

Branka Radičevića

Branko Radičević je bio srpski romantičarski pesnik. rođen u Slavonskom Brodu 28. marta 1824. u porodici Todora i Ruže Radičević, kćerke bogatog vukovarskog trgovca Janka Mihajlovića. Brankov otac Todor je bio činovnik, ali se takođe bavio i književnošću i preveo je sa nemačkog jezika Šilerovog „Viljema Tela“. Pošto je rođen dan uoči svetog Aleksija, po njemu je i dobio ime kada je kršten sutradan. Pred objavljivanje svoje prve knjige, svoje ime će promeniti u Branko.

Godine 1843. je upisao studije prava u Beču, ali nakon tri godine studija odustaje od fakulteta. Staro prijateljstvo porodice Radičević sa Vukom Karadžićem bila je Branku najbolja preporuka za stupanje u krug Vukovih saradnika i prijatelja. Kada mu je preminuo brat Stevan, Branko se zbratimio sa drugim mladim Vukovim sledbenikom Đurom Daničićem.

Branko je 1849. upisao studije medicine, ali je nastavio da se bavi književnošću i godine 1851. je objavio još jednu zbirku pesama.

Radičević je preminuo od tuberkuloze 1. jula 1853. u bečkoj bolnici na rukama Vukove žene Ane. Imao je 29 godina. Posthumno zbirku pesama je objavio njegov otac 1862. godine. Srpska omladina je ispunila pesnikovu želju i godine 1883. prenela je njegove ostatke iz Beča na Stražilovo.

Desanke Maksimović

Desanka Maksimović bila je srpska pesnikinja, profesorka književnosti i akademik Srpske akademije nauka i umetnosti. Rođena je u Rabrovici kod Valjeva 16. maja 1898. godine, a preminula u Beogradu 11. februara 1993. Studirala je na odeljenju za svetsku književnost, opštu istoriju i istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Najčešći motiv u poeziji Desanke Maksimović je bila ljubav, i njena reč, odnos prema svetu i filozofija su i sami bili pesničke prirode. Njena poezija je odlikovana čitavim obiljem novih aliteracija i rima. Njeno osnovno pesničko geslo je bilo da poezija treba da bude razumljiva, jasna, iskrena, otvorena prema čoveku i životu.

Čuvši za streljanje đaka u Kragujevcu 21. oktobra 1941, pesnikinja je napisala jednu od svojih najpoznatijih pesama „Krvava bajka“ – pesmu koja svedoči o teroru okupatora nad nedužnim narodom u Drugom svetskom ratu. Pesma je objavljena tek posle rata.

Dana 12. februara 1993. Vlada Srbije je donela odluku da se njeno ime i delo trajno obeleži osnivanjem Zadužbine Desanke Maksimović koja dodeljuje nagradu „Desanka Maksimović“. Odluka Vlade je realizovana inicijativom Ministarstva za kulturu Srbije da Narodna biblioteka bude osnivač i nosilac te institucije.

Naše Mesto